อาหารจานสมุนไพร
สำหรับสมุนไพรที่ถูกใช้ในการปรุงอาหารไทยอยู่เป็นประจำก็มีหลายชนิดได้แก่ พริก มะนาว ข่า ตะไคร้ ใบมะกรูด กระชาย สะระแหน่ หอม กระเทียม ขมิ้น มะกรูด ขิง กะเพรา โหระพา ฯลฯ ซึ่งสมุนไพรเหล่านี้จะช่วยเสริมกลิ่นรสให้กับอาหาร ทำให้อาหารได้รสอร่อย
พืชผักสมุนไพรแต่ละชนิดยังมีสรรพคุณเป็นยาอีกด้วย เช่น พริก ช่วยขับลม ขับปัสสาวะ แก้ไข้หวัด ขับเหงื่อ และช่วยให้เจริญอาหาร มะนาว ทำให้ชุ่มคอ เป็นยาขับเสมหะ ป้องกันและรักษาโรคเลือดออกตามไรฟัน กระเทียม ช่วยขับลมในลำไส้ ช่วยย่อยอาหาร หอมแดง ช่วยแก้หวัด ลดระดับคลอเลสเตอรอล จึงช่วยลดการเสี่ยงต่อการเป็นโรคหลอดเลือดหัวใจ ข่า ช่วยขับลมในลำไส้ ตะไคร้ ช่วยขับลม แก้จุกเสียด มีฤิทธ์ช่วยฆ่าเชื้อรา และแบคทีเรียบางชนิด ใบมะกรูด ลูกมะกรูด ช่วยลดอาการท้องอืด ช่วยให้เจริญอาหาร กระชาย แก้ท้องอืด ท้องเฟ้อ บำรุงกำลัง ขิง แก้ลม ขับเสมหะ บำรุงธาตุ แก้คลื่นเหียนอาเจียน ขมิ้น ช่วยขับลมและแก้อาการท้องร่วง สะระแหน่ ช่วยสมานท้อง ขับลม ระงับอาการของกระเพาะและลำไส้ ใบกะเพรา แก้จุกเสียดท้อง ใบโหระพา แก้ท้องอืด ท้องเฟ้อ ขับปัสสาวะ
ด้วยภูมิปัญญาของบรรพบุรุษไทย การใส่สมุนไพรในอาหารแต่ละอย่างนั้นจะมีเหตุผลอยู่ด้วยเสมอ อย่างการใส่สมุนไพรในน้ำพริกแกงต่างๆ นั้น นอกจากช่วยเสริมกลิ่นรสแล้ว ยังช่วยทำให้น้ำพริกแกงสามารถเก็บไว้ได้นานวัน ในต้มยำชนิดต่างๆ เครื่องสมุนไพรช่วยรักษาสมานท้องจากรสชาติที่เผ็ดร้อนของอาหาร สะระแหน่ที่ใส่ในยำ ลาบ พล่า ช่วยให้กระเพาะและลำไส้ไม่ระคายเคืองจากรสชาติของอาหารทั้งเปรี้ยว เค็ม เผ็ด
เครื่องปรุง
| เนื้อปลาเก๋า | 200 | กรัม |
| ตะไคร้ซอย | 1/2 | ถ้วย |
| พริกขี้หนู | 23 | เม็ด |
| พริกไทย | 5 | เม็ด |
| รากผักชีหั่น | 3 | ราก |
| กระเทียม | 5 | กลีบ |
| เกลือป่น | 1/2 | ช้อนชา |
| น้ำปลา | 2 | ช้อนชา |
| น้ำมันหอย | 1 | ช้อนโต๊ะ |
| น้ำมะนาว | 2 | ช้อนชา |
| น้ำซุป | 1/4 | ถ้วย |
| น้ำมันพืช | 1 | ช้อนโต๊ะ |
วิธีทำ
1. ล้างปลา ซับน้ำให้แห้ง ทาด้วยน้ำมะนาวให้ทั่วเพื่อไม่ให้คาว
2. โขลกรากผักชี กระเทียม 2 กลีบ พริกไทย เกลือ เข้าด้วยกันให้ละเอียด ทาเนื้อปลาในข้อ 1 ให้ทั่วด้วยเครื่องที่โขลก หมักไว้สักครู่ นำเข้าอบไฟ 350 องศาฟาเรนไฮต์ นานประมาณ 10-15 นาทีจนสุก จัดใส่จานเตรียมไว้
3. โขลกพริกขี้หนู กระเทียมที่เหลือ เข้าด้วยกันให้ละเอียด ใส่ตะไคร้ โขลกพอเข้ากัน
4. ผัดเครื่องที่โขลกในข้อ 3 กับน้ำมันจนมีกลิ่นหอม ใส่น้ำซุป ปรุงรสด้วยน้ำปลา น้ำมันหอย ผัดพอทั่ว ตักราดบนปลาอบ
5. แต่งด้วยตะไคร้หั่นแว่นบาง ยอกสะระแหน่ เสิร์ฟร้อนๆ
เครื่องปรุง
| ข่าอ่อน | 6 | แง่ง |
| กุ้งแห้ง | 5 | ช้อนโต๊ะ |
| ต้นหอมซอย | 1 | ช้อนโต๊ะ |
| หอมแดงซอย | 4 | หัว |
| น้ำปลา | 2 | ช้อนโต๊ะ |
| น้ำมะนาว | 3 | ช้อนโต๊ะ |
วิธีทำ
1. ล้างข่าอ่อนให้สะอาด หั่นเป็นแว่นบางๆ ซอยเป็นเส้นเล็กๆ ทำจนหมดได้ประมาณ 1 ถ้วย แช่ข่าซอยลงในน้ำผสมน้ำมะนาว ข่าอ่อนจะมีสีขมพูสวย
2. ล้างกุ้งแห้ง บีบให้สะเด็ดน้ำ โขลกกุ้งแห้งพอหยาบ
3. ใส่ข่าอ่อนลงในอ่างผสม ใส่กุ้งแห้ง หอมแดง น้ำปลา น้ำมะนาว เคล้าพอทั่ว ใส่ต้นหอม เคล้าอีกครั้ง ตักใส่จาน เสิร์ฟ
เครื่องปรุง
| ไก่บ้าน | 1/2 | ตัว |
| ใบมะกรูด | 1 | ถ้วย |
| กระเทียมโขลก | 3 | ช้อนโต๊ะ |
| น้ำปลา | 2 | ช้อนโต๊ะ |
| ซีอิ๊วขาว | 1 | ช้อนโต๊ะ |
| น้ำมันพืชสำหรับทอด |
เครื่องปรุงน้ำจิ้มแจ่ว
| พริกขี้หนูป่น | 1 | ช้อนโต๊ะ |
| หอมแดงซอย | 2 | หัว |
| ผักชีฝรั่งหั่นหยาบ | 1 | ช้อนโต๊ะ |
| น้ำปลา | 2 | ช้อนโต๊ะ |
| น้ำมะขามเปียก | 2 | ช้อนโต๊ะ |
| น้ำมะนาว | 1 | ช้อนโต๊ะ |
ผสมเครื่องปรุงทั้งหมดเข้าด้วยกัน
วิธีทำ
1. สับไก่เป็นชิ้น เคล้ากับน้ำปลา หมักไว้ 15 นาที นำไปนึ่งพอสุกทิ้งไว้จนเย็น
2. ล้างใบมะกรูดให้สะอาด ฉีกเอาแกนกลางใบออกให้หมด ทิ้งไว้พอแห้ง
3. ใส่น้ำมันลงในกระทะ ตั้งไฟกลางจนน้ำมันร้อนจัด ใส่ใบมะกรูดลงทอดให้กรอบ ตักขึ้น ทิ้งไว้ให้สะเด็ดน้ำมัน ใส่กระเทียม เจียวพอเหลือง ตักขึ้น ใส่ซีอิ๊วขาว เคล้าพอทั่ว
4. ใส่ไก่ลงทอดจนเหลืองกรอบ ตักขึ้นให้สะเด็ดน้ำมัน จัดใส่จาน โรยด้วยกระเทียมเจียว และใบมะกรูดทอดกรอบ รับประทานร้อนๆ กับน้ำจิ้มแจ่ว
หมายเหตุ เวลาทอดใบมะกรูด น้ำมันจะกระเด็นมาก เมื่อหมดเสียงฉ่าของน้ำมัน ให้ตักใบมะกรูดขึ้นทันที มิฉะนั้นใบมะกรูดจะไหม้และมีรสขม